Psychologia sądowa to dyscyplina, która łączy elementy zarówno tradycyjnej psychologii, jak i wymiaru sprawiedliwości. Jego kompetencje obejmują między innymi zrozumienie podstawowych zasad prawnych, a także znajomość przepisów prawnych, aby jego praktycy mogli odpowiednio współdziałać ze wszystkimi członkami wymiaru sprawiedliwości.
Rodzina uznana jest za najbardziej istotne środowisko wychowawcze i socjalizacyjne, zapewniające dziecku nie tylko zabezpieczenie potrzeb egzystencjalnych, ale również rozwój fizyczny, społeczny i emocjonalny. Dysfunkcyjny system rodzinny, często jest źródłem doznawania przez nastolatka trudnych emocji, stanowi podłoże frustracji, lęków i napięć (Michałowska, 2012). Pogłębiona diagnoza środowiska rodzinnego nieletniego jest pierwszym krokiem do wypracowania skutecznych metod oddziaływania na nastoletnich sprawców przestępstw. Środowisko rodzinne może przyczyniać się do rozwoju zachowań przestępczych u nastolatków w sposób bezpośredni, czyli poprzez własne oddziaływanie demoralizujące, uniemożliwiając prawidłowy proces socjalizacji, oraz pośrednio, kiedy nastolatek nie znajduje w rodzinie oparcia i zainteresowania, poszukuje kontaktów rówieśniczych, które nie są kontrolowane, wchodzi w grupy, które niekorzystnie wpływają na jego Obszary funkcjonowania rodziny W obszarze badań rodziny i jej roli socjalizacyjnej eksponuje się dwa główne jej obszary funkcjonowania, w obrębie których występuje uniwersalny zbiór uwarunkowań rozwojowo-wychowawczych sprzyjających bądź szkodzących prawidłowemu kształtowaniu osobowości dziecka. Są to: warunki materialno-bytowe egzystencji dziecka (źródło zaspokojenia potrzeb biologicznych, tj. odżywiania, ubioru, zabezpieczenia zdrowia, podstawy materialne dla oddziaływań wychowawczych dotyczące zakupu sprzętu do zabawy, rekreacji i edukacji), treść i style interakcji psychologiczno-pedagogicznych odpowiedzialnych za rozwój dziecka (źródło zaspokajania i rozwoju potrzeb psychicznych, tj. osobisty kontakt z dzieckiem, sieć bodźców dostarczanych dziecku przez członków rodziny) (Stanik, 2013). Już w pierwszych miesiącach życia dziecka wytwarzają się u niego związki (odruchy) warunkowe między nim, a powtarzanymi zachowaniami członków rodziny. Gdy zachowania te są prawidłowe z psychologicznego punktu widzenia, dziecko rozwija się emocjonalnie normalnie. Natomiast gdy zachowania te są wadliwe, drażliwe bądź bolesne dla dziecka, utrwalają się u niego reakcje lękowe, które w dalszym ciągu przeradzają się w syndrom lękliwości jako rys osobowości. W kolejnych fazach rozwojowych interakcje w rodzinie stają się stymulatorami rozwoju języka u dziecka, stanowią wzorzec zachowań, a także wyznaczają granice dla zachowań niepożądanych (Stanik, 2013). Opiniodawcze Zespoły Sądowych Specjalistów zajmują się diagnostyką i sporządzaniem opinii w sprawach nieletnich. Ośrodki te pełnią w Polsce funkcję pomocniczą wymiaru sprawiedliwości. Proces diagnostyczny oraz sporządzana na jego podstawie opinia ma istotne znaczenie w sprawach sądowych nieletnich z uwagi na zakreślenie przez specjalistów kierunków oddziaływań, których wdrożenie ma wpływ na konkretnego nieletniego. Praktyka własna w dziedzinie opiniodawstwa sądowego w obszarze problematyki nieletnich wskazuje, iż większość sprawców przestępstw wywodzi się z rodzin, w których obowiązywały przestępcze wzory zachowań, zachowania agresywne członków rodziny, porzucenie rodziny przez jednego z rodziców, brak pozytywnych wzorców funkcjonowania (w obszarze pracy, realizacji ról społecznych). Należy jednak pamiętać, że społeczne przystosowanie nastolatka, rodzaj i zakres jego uspołecznienia oraz stopień i funkcja społeczna jego samodzielności są nie tylko efektem wychowania i wpływu środowiska rodzinnego. Zależą również od procesów psychobiologicznych rozwoju człowieka, wpływu otoczenia ( środowisko lokalne, sąsiedzkie, rówieśnicze, szkolne), w którym tkwi dziecko i które wyznaczają zakres rozwojowych możliwości oraz procesu socjalizacji. Diagnoza problematyki nastoletnich sprawców przestępstw Opiniodawcze Zespoły Sądowych Specjalistów (OZSS) zajmują się diagnostyką i sporządzaniem opinii w sprawach nieletnich. Ośrodki te pełnią w Polsce funkcję pomocniczą wymiaru sprawiedliwości. Proces diagnostyczny oraz sporządzana na jego podstawie opinia ma istotne znaczenie w sprawach sądowych nieletnich z uwagi na zakreślenie przez specjalistów (psycholog, pedagog, psychiatra) kierunków oddziaływań, których wdrożenie ma wpływ na konkretnego nieletniego. Proces diagnostyczny składa się z trzech etapów: analizy akt sądowych sprawy i przygotowania do badania (dostosowanie lokalu, dobór stosownych metod, wezwanie uczestników badania), wykonanie badania właściwego (nawiązanie kontaktu z osobami badanymi – nieletnim i jego rodzicami lub innymi opiekunami, zastosowanie wybranych metod badawczych), opracowanie zebranego materiału (analizy i interpretacji wyników badania, integracji danych, konsultacji w zespole, sformułowania opinii na piśmie). Wydana opinia ma formę studium przypadku złożonego z następujących elementów: wywiadu środowiskowego (obszernego i wnikliwego), wyników przeprowadzonych badań psychologicznych (w obszarze intelektu, cech osobowości, charakterystyki relacji rodzinnych, środowiska nieletniego), wyników badań pedagogicznych (charakterystyki środowiska wychowawczego – stosowanych metod wychowawczych, kompetencji rodzicielskich, przejawów demoralizacji nieletniego), wyników konsultacji psychiatrycznej nieletniego. Wymiar sprawiedliwości oczekuje od psychologa (i pozostałych specjalistów wchodzących w skład zespołu badającego) udzielenia odpowiedzi na postawione w tezie dowodowej sądu pytania, przed sądem zaś wnikliwą analizę sporządzonej opinii oraz jej efektywne wykorzystanie na etapie orzekania o dalszych losach nieletniego (Włodarczyk-Madejska, 2017). Czyny nieletnich sprawców przestępstw Lekceważenie norm prawnych, bez względu na to czy przybiera postać przestępstwa, czy wykroczenia, stanowi przejaw demoralizacji i winno spotkać się ze zdecydowaną reakcją ze strony społeczeństwa i organów ścigania. Powzięte działania wobec nieletniego powinny skutkować powrotem nastolatka do właściwych postaw i zachowań. W wyniku prowadzonej pracy badawczej obejmującej nieletnich należy dokonać oceny poziomu demoralizacji nastolatka. W myśl ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982 r. demoralizacja oznacza stan lub proces charakteryzujący postawy i zachowania nieletniego w stosunku do obowiązujących w społeczeństwie podstawowych norm i zasad postępowania (Stanik, 2013). Przykładowy katalog okoliczności i zachowań świadczących o demoralizacji nastolatka zawiera: wagary, zaniedbywanie nauki szkolnej, ucieczki z domu, picie alkoholu, używanie środków odurzających, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych, naruszenie zasad współżycia społecznego, popełnianie czynów zabronionych. Po dokonaniu całościowej analizy dostępnego materiału dowodowego, w tym informacji zawartych w opinii specjalistycznej, sąd może zastosować wobec nieletniego grupę środków (art. 6 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich): środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, środki leczniczo-wychowawcze (np.: umieszczenie w młodzieżowym ośrodku socjoterapii, ośrodku wychowawczym lub domu pomocy społecznej), środki poprawcze (umieszczenie w zakładzie poprawczym), środki wychowawcze (np. upomnienie, nadzór rodziców lub opiekunów prawnych, nadzór kuratora, skierowanie nieletniego do placówki, która przejmuje część obowiązków wychowawczych od rodziców, jak np. ośrodek szkolno-wychowawczy). Studium przypadku Nieletni Igor, lat 15, obecnie wychowanek Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii. Skierowany na badania specjalistyczne sądowe, dopuścił się znieważenia nauczyciela, wszczynał bójki wśród rówieśników, zastraszał rówieśników, eksperymentował z używkami (alkohol i marihuana). W wyniku badań i analizy całości materiału w sprawie ustalono, że nieletni wywodzi się z rodziny pełnej, w chwili obecnej nienoszącej jawnych oznak patologii społecznej, ale dysfunkcyjnej wychowawczo. Ma młodszego o trzy lata brata, rodzice tworzą konkubinat; rodzina zajmuje mieszkanie socjalne, mieszka wraz z dorosłym bratem ojca, trzeźwym alkoholikiem, w przeszłości wszczynającym awantury domowe. Sytuacja finansowa rodziny jest mało stabilna – matka trudni się pracami dorywczymi, ojciec prowadzi własną działalność okresowo zawieszaną, w przeszłości trudnił się hazardem, ma długi, karany sądownie za przestępstwa przeciwko mieniu i czyny chuligańskie, kilka lat był osadzony w zakładzie karnym. Nieletni pochodzi z ciąży o prawidłowym przebiegu. Dane anamnestyczne nie wskazują na czynniki obciążające przebieg rozwoju psychomotorycznego dziecka, nie chorował poważnie, nie był hospitalizowany. Rodzice prezentują niepożądane postawy wychowawcze – mocno ochraniające, bagatelizujące i pomniejszające problemy syna (od I klasy szkoły podstawowej miał problemy z zachowaniem i dostosowaniem się do zasad panujących w klasie i wśród rówieśników). Rodzice w procesie wychowawczym nie koncentrowali się na wdrożeniu obowiązków, nie stawiali dziecku granic i zasad, w efekcie chłopiec ma dwuletnie opóźnienie szkolne. Przyczyn pogłębiających się problemów u Igora (tj. wagarów, aroganckiego i wulgarnego zachowania na terenie szkoły, łamania regulaminu szkoły poprzez wszczynanie bójek, znieważenie nauczyciela) upatrywali w prowokacyjnych zachowaniach uczniów i niesprawiedliwych postawach nauczycieli wobec syna. Ponadto rodzice prezentowali postawę roszczeniową wobec instytucji (szkoły, kurateli sądowej) i mało krytyczną wobec siebie i syna, czym wzmacniali poczucie bezkarności Igora. Obecnie bierni i bezradni wobec jego problemów. Szkoła złożyła zawiadomienie do sądu rodzinnego, w trybie pilnym nieletni został skierowany do Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego, w toku trwało postępowanie o demoralizację. W trakcie postępowania sądowego, w wyniku badań specjalistycznych stwierdzono u nieletniego zaburzenia zachowania i emocji (ryzyko rozwoju zaburzeń osobowości w kierunku osobowości narcystycznej), poziom demoralizacji nieletniego oceniono jako początkowy z tendencją do pogłębiania. Dysfunkcyjne środowisko wychowawcze, w tym niskie umiejętności wychowawcze rodziców, wskazano jako jedną z głównych przyczyn problemów wychowawczych dziecka. Zalecono w opinii specjalistycznej wdrożenie dwutorowych działań, tj. ukierunkowanych na podniesienie kompetencji wychowawczych rodziców i pedagogizację oraz objęcie nieletniego oddziaływaniami socjoterapeutycznymi. Studium przypadku Nieletni Alan, lat 17, obecnie wychowanek Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego. Skierowany na badania specjalistyczne, bo dopuścił się kradzieży, licznych pobić ( jako pseudokibic), stosował używki, wagarował, znieważył nauczyciela. W wyniku badań i analizy całości materiału w sprawie ustalono, że nieletni wywodzi się z rodziny rozbitej, rodzice rozwiedli się, gdy chłopiec miał 10 lat, pozostał pod opieką matki wraz z czwórką starszych, pełnoletnich braci. Wśród przyczyn rozpadu małżeństwa rodziców stwierdzono nadużywanie alkoholu przez ojca, co wpływało niekorzystnie na sytuację finansową rodziny (miał problemy z utrzymaniem pracy z powodu nadużywania alkoholu), jak i na atmosferę domową (ojciec pod wpływem alkoholu wszczynał awantury, kłótnie, nie dokładał się do budżetu domowego, stos... Kup prenumeratę Premium, aby otrzymać dostęp do dalszej części artykułu oraz 254 pozostałych tekstów. To tylko 39 zł miesięcznie.
zwyczaj badanie psychologiczne powinno dostarczyć przesłanek do ustalenia, czy roz-wód rodziców nie narusza „dobra dziecka” oraz któremu z rodziców powierzyć stałą opiekę nad dzieckiem. Pytania sądu to przeważnie: 1) Przeciwwskazania w udzieleniu rozwodu ze względu na dobro dziecka.
Psychologia sądowa łączy w sobie psychologię i zasady systemu prawnego. W ogólnym ujęciu praca psychologów sądowych skoncentrowana jest na zastosowaniu teorii i praktyki z zakresu psychologii w systemach karnych i sądowych . Psycholodzy sądowi współpracują z systemem sprawiedliwości i członkami sądu, aby pomóc w ich funkcjonowaniu. Zastosowanie pojęć prawnych wymaga zrozumienia psychologicznych zasad, takich jak stan umysłu, pamięć i percepcja. Ze względu na unikatowy i wysoce specjalistyczny charakter psychologii sądowej, dobre wykształcenie absolwentów z tego zakresu staje się koniecznością. Prawne podstawy zdobycie tytułu psychologa Zgodnie z obowiązującym w naszym kraju prawem psychologiem może zostać jedynie osoba, która skończyła jednolite 5-cio letnie studia magisterskie na kierunku psychologii. Studia psychologiczne to nieliczne studia, które nie objęte są tzw. systemem bolońskim (czyli systemem dwustopniowym). Według zapisu ustawy o zawodzie psychologa i o samorządzie zawodowym z dn. 8 czerwca 2001 roku prawo wykonywania zawodu psychologa mają te osoby, które po zakończeniu psychologicznych studiów odbyły zawodowy staż. Ranking najlepszych polskich uczelni które kształcą psychologów Studia psychologiczne w Polsce są prowadzone na kilkunastu publicznych uczelniach. Do najlepszych z uwagi na pozycję akademicką, siłę kadry oraz przyjazne studiowanie – zgodnie z rankingiem Polityki z roku 2007 ) należą w kolejności: Uniwersytet Warszawski w Warszawie, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Gdański w Gdańsku. System studiów z psychologii w Polsce Studia z psychologii podzielone są na część: podstawową z zajęciami które są obowiązkowe dla każdego studenta specjalizacyjną z zajęciami z wybranej specjalizacji – obowiązkowe oraz fakultatywne). Na pierwszym roku studiów z psychologii przeważają przedmioty ogólne, w tym takie jak: biologiczne podstawy ludzkich zachowań, filozofia, wprowadzenie do psychologii, lub metodologia. Na następnych dwóch latach studiów dochodzą przedmioty, które dotyczą zagadnień szczegółowych z psychologii takie jak: psychologia poznawcza, psychologia rozwojowa, psychologia różnic indywidualnych, diagnoza psychologiczna, oraz statystyka wraz z psychometrią. Możliwość wybrania specjalizacji z psychologii w tym z psychologii sądowo- penitencjarnej Student psychologii w kolejnych latach nauki ma możliwość wyboru specjalizacji. Ilość specjalizacji oraz ich zakres, a także ich nazwy, zalezą od uczelni. Najczęściej wybierane specjalizacje to: psychologia kliniczna (środowisko ochrony zdrowia), psychologia dzieci i młodzieży (psychologia wychowawcza – środowisko oświaty i psychologia kliniczna dzieci i młodzieży – środowisko ochrony zdrowia), psychologia sądowo – penitencjarna (środowisko sądowe i środowisko więzienne) psychologia organizacji oraz zarządzania (środowisko pracy). Zagadnienia poruszane na specjalizacji z psychologii sądowej W trakcie specjalizacji z psychologii sądowej studenta zapoznaje się z mechanizmami kryminogenezy osób dorosłych i nieletnich, oraz z psychologicznym opiniodawstwem sądowym a także rolą psychologa jako biegłego sądowego. Wybierając ten kierunek specjalizacji student uczy się czym jest poradnictwo oraz interwencja psychologiczna w przypadku spraw sądowych i jak pod kątem psychologicznym analizuje się zeznania świadków oraz wyjaśnienia osób podejrzanych. Specjalizacja z psychologii sądowej obejmuje też: psychologię resocjalizacyjną profilaktykę społeczną. Na przykład studia podyplomowe na UW, czyli Uniwersytecie Warszawskim przeznaczone są dla psychologów, którzy współpracują z wymiarem sprawiedliwości lub zainteresowani są tą współpracą. Studia podyplomowe przygotowują do roli psychologa biegłego sądowego. Inicjatywą Psychologii Sądowej na Wydziale Psychologii UW jest gwarancja, że każdy z absolwentów tej uczelni zdobędzie niezbędną do samodzielnej pracy wiedzę w charakterze sądowego psychologa. Możliwości zatrudnienia psychologów sądowych Psycholodzy sadowi, zainteresowani praktyką sądową mogą pracować w placówkach sądowych. Inne miejsca zatrudnienia tych psychologów, które świadczą specjalistyczne usługi, to więzienia, organy służb sądowych, wyspecjalizowane agencje lub prywatne praktyki przeprowadzania diagnozy sądowej i leczenia stosownie do decyzji prawników. Psycholodzy sądowi mogą także brać udział w nauczaniu, szkoleniu lub nadzorze na wydziale psychologii, w szkołach medycznych, w szpitalach, oraz w interdyscyplinarnych instytutach lub klinikach. Specjaliści z tego zakresu mogą również brać udział w prowadzeniu badań i nauce w dziedzinach takich jak np. przemoc, ocena ryzyka i reagowania na potrzeby leczenia i strategie decyzyjne. Wykorzystanie wiedzy psychologa sądowego przez prawników Psycholodzy sądowi wzywani są po to, aby pomóc w wielu różnych kwestiach prawnych, w tym w ocenie stanu psychicznego oskarżonych (ocena obłędu, kompetencji, itp), wyboru jury, sprawowania opieki nad dzieckiem / prawa rodzinnego, przewidywania ryzyka przemocy rozdzielczości, do mediacji / sporów, do oceny dyskryminacji , odszkodowania cywilnego , w naukach społecznych i zaangażowania obywatelskiego. Psycholodzy sadowi to naukowcy. Osoby z tym wykształceniem muszą mieć wysoko rozwinięte umiejętności detektywistyczne. Wiąże się to z faktem, iż muszą porównać dane z wielu źródeł w celu przetestowania alternatywnych hipotez. W tym przypadku nacisk kładzie się na pisemne raporty i sądowe zeznania, które są naukowo uzasadnione oraz wymagają kontroli w kontradyktoryjności środowiska sali sądowej. Specjaliści w tej dziedzinie często próbują dowiedzieć się, dlaczego niektóre typy ludzi popełniają przestępstwa oraz jak można zapobiec zbrodni. (Visited 13 203 times, 1 visits today)ungHk6N. 431 498 390 183 87 330 18 415 312